Aktualności

Tytułem wstępu warto wskazać, że omawiana zmiana jest kolejnym krokiem w ramach tzw. uszczelnienia systemu podatkowego. Ma ona na celu przeciwdziałanie następującym nadużyciom podatkowym: do niedawna możliwe było wystawienie faktury VAT do paragonu dokumentującego wcześniej dokonaną sprzedaż, jeżeli nabywca towaru lub usługi zgłosił się z paragonem do sprzedawcy w terminie 3 miesięcy od dnia dokonania sprzedaży. Z racji tego, że paragon nie zawierał danych identyfikujących nabywcy, potencjalnie każdy przedsiębiorca mógł przedstawić paragon dokumentujący transakcję, której nie był stroną. Tym samym otrzymywał on fakturę VAT, mimo tego, że faktycznie nie zakupił towaru lub usługi, a następnie na jej podstawie deklarował podatek naliczony, który obniżał jego podatek należny. Innymi słowy, dzięki podstawieniu cudzego paragonu, obniżał swoje zobowiązanie podatkowe, co oczywiście było działaniem sprzecznym z prawem.  

Warto także przypomnieć, że obowiązek wystawienia paragonu dotyczy tylko transakcji pomiędzy sprzedawcą-przedsiębiorcą a nabywcą-konsumentem (osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej) lub rolnikiem ryczałtowym, czyli tzw. relacji B2C (art. 111 ust. 1 ustawy o VAT). Natomiast w obrocie profesjonalnym (B2B) zasadą jest rozliczanie się na podstawie faktury VAT, która może być wystawiona w chwili dokonania transakcji, zamiast paragonu. Dla uzupełnienia można odnotować, że przypadku umów zawieranych poza działalnością gospodarczą, czyli sprzedaży prywatnej, nie ma obowiązku wystawiania żadnych dokumentów. Jeżeli zatem sprzedajesz fotel na popularnym serwisie ogłoszeniowym, wystarczy umowa ustna.

Przechodząc do meritum sprawy - przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2020 r. wprowadzają następujące rozwiązanie: jeżeli nabywca-przedsiębiorca zamierza się ubiegać o fakturę VAT do paragonu, to paragon powinien zawierać jego NIP (art. 106b ust. 5 ustawy o VAT). Stosowna adnotacja powinna znaleźć się na paragonie już w momencie jego wystawienia. Nowe przepisy oznaczają, że jedynie paragon z NIPem może stanowić podstawę do sporządzenia faktury VAT. Jak zatem widać, sam nabywca powinien wykazać się pewnym poziomem staranności i w momencie dokonania sprzedaży zadeklarować potrzebę naniesienia swojego NIPu na paragon.

Oczywiście należy mieć na uwadze, że nie każda kasa fiskalna umożliwia wprowadzenie NIPu nabywcy na paragonie. W takim przypadku – według brzmienia uzasadnienia do ustawy nowelizującej – sprzedawca nie może odręczenie dopisać takiej informacji, a powinien od razu wystawić fakturę VAT zamiast paragonu, czyli nie rejestrować sprzedaży na kasie fiskalnej.

Należy także odnotować, że przepisy wprowadzają również sankcje za naruszenie ww. zasady:

1. dla nabywcy: jeżeli ujmie w swojej ewidencji zakupowej fakturę VAT wystawioną na podstawie paragonu bez NIPu, to (art. 109a ustawy o VAT):
   1. w przypadku osób fizycznych – czyli indywidualnych przedsiębiorców – nabywca będzie odpowiadał za wykroczenie albo przestępstwo skarbowe zgodnie z przepisami kodeksu karnego skarbowego, czyli naraża się na wysoką grzywnę lub nawet karę pozbawienia wolności,
   2. w przypadku pozostałych podatników – czyli np. spółek – organy skarbowe ustalają dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 100% kwoty podatku wykazanego na tej fakturze. W praktyce nabywca nie tylko nie odliczy podatku naliczonego, ale  także będzie zobowiązany do zapłaty podatku wraz z odsetkami,
2. dla sprzedającego: jeżeli wystawi fakturę VAT do paragonu, który nie miał zamieszczonego NIPu nabywcy, to organy podatkowe ustalają dodatkowe zobowiązanie w wysokości 100% kwoty podatku wykazanego na tej fakturze (art. 106b ust 6 ustawy o VAT). Innymi słowy, sprzedawca musi wtedy dwukrotnie odprowadzić VAT od jednej transakcji, powiększony o należne odsetki.

Mając na uwadze powyższe, warto pamiętać o nowych rozwiązaniach, zwłaszcza podczas zakupów w popularnych sieciach handlowych, nastawionych na masowego klienta, gdyż najczęściej tam spotykamy się z wystawianiem w pierwszej kolejności paragonu, a dopiero później faktury VAT.

radca prawny Bartosz Szrama